Chuyên gia Francesco Garzarelli của Goldman Sachs cho biết “Lãi suất âm có thể phản tác dụng. Ít nhất là một bộ phần người dân có thể sẽ nghèo hơn và cảm thấy ít an toàn hơn. Thay vì tăng cường sự tiêu dùng và vay vốn thì việc nới lỏng chính sách tiền tệ mạnh mẽ có thể dẫn đến sự gia tăng tiết kiệm do tâm lý lo lắng và khiến việc phục hồi kinh tế bị chậm lại.”
Trong một nỗ lực nhằm tránh khỏi tình trạng giảm phát tiềm tàng cũng như thúc đẩy tăng trưởng kinh tế hiện đang ở mức thấp, một số ngân hàng trung ương như Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB), Ngân hàng Quốc gia Thụy Sĩ (SNB) và những ngân hàng trung ương tại Thụy Điển và Đan Mạch đã giảm lãi suất xuống mức âm.
Xuống mức âm
Một lượng lớn lợi tức trái phiếu chính phủ đã giảm xuống mức âm khi các ngân hàng trung ương giảm lãi suất xuống dưới 0%. Theo ước tính của JPMorgan vào tháng 1/2015, có khoảng 3,6 nghìn tỷ USD trái phiếu chính phủ của các nước phát triển, chiếm 16% thị trường trái phiếu toàn cầu (Global Bond Index), có lợi tức ở mức âm.
Goldman Sachs cho rằng điều này có thể dẫn đến những rủi ro mới khi các quỹ hưu trí đầu tư và các công ty bảo hiểm có thể gặp khó khăn trong việc đảm bảo lợi nhuận.
Theo Goldman, “Lợi tức cố định hiện nay ở mức thấp hoặc mức âm thường không phù hợp với giá trị trái phiếu trong tương lai.”
Trong khi đó, các công ty bảo hiểm thường dự tính lãi suất trong tương lai sẽ ở mức dương và cao hơn mức lãi suất hiện tại. Nếu lãi suất tiếp tục ở mức thấp hay ở mức âm thì việc đầu tư vào trái phiếu sẽ gặp nhiều khó khăn.
Bên cạnh đó, nếu lãi suất âm ảnh hưởng đến lợi nhuận của các ngân hàng thì chính sách này sẽ gây suy giảm việc cho vay của các ngân hàng, qua đó ảnh hưởng tiêu cực đến nỗ lực khôi phục các hoạt động kinh tế.
Ngoài ra, lãi suất âm có thể hình thành rủi ro bong bóng tài sản, đặc biệt là đối với những tài sản dài hạn như các cổ phiếu ngành công nghệ hay những cổ phiếu có lợi tức cao.
Thực tế khác lý thuyết
Những chuyên gia khác cũng cho rằng việc hạ lãi suất xuống mức thấp hoặc mức âm (ZYNY) có thể sẽ không có tác dụng theo như lý thuyết trên thực tế.
Theo Sociate General, “Lý thuyết kinh tế truyền thống cho thấy việc giảm lãi suất sẽ khuyến khích các hộ gia đình vay thêm và cả hai yếu tố này sẽ tác động tích cực đến thị trường nhà ở cũng như thúc đẩy tiêu dùng hiện tại.”
Tuy nhiên, thực tế có thể sẽ không như vậy khi các hộ gia đình đã có tỷ lệ vay nợ cao, thị trường lao động chưa hoàn toàn khôi phục và các quy định luật pháp ngày càng phức tạp hơn cho việc vay vốn.
“Thật vậy, các hộ gia đình thậm chí có thể lựa chọn tiết kiệm nhiều hơn nhằm bù đắp cho việc lãi suất ở mức thấp, đặc biệt là trong bối cảnh nền dân số đang già đi.”
Hơn nữa, các doanh nghiệp cũng không thực sự hợp tác với chính phủ mà lại sử dụng lãi suất thấp nhằm vay mượn để mua lại cổ phần hay chi trả cho những khoản nợ cũ, những hành động không giúp đỡ nhiều cho nền kinh tế.
Sociate General cũng dự đoán các ngân hàng thương mại sẽ tận dụng những khoản tiền từ chương trình nới lỏng định lượng của ECB nhằm trả những khoản nợ tại khu vực Eurozone và giảm nợ chứ không gia tăng các khoản cho vay.
“Lãi suất có thể giảm xuống mức thấp hơn nữa và thậm chí xuống mức âm,” nhưng theo Sociate General thì động thái này không đảm bảo hoàn toàn một sự hồi phục về kinh tế.
