Huy động giảm nhanh, cho vay giảm chậm
 |
Hiện nay, lãi suất huy động bằng VNĐ phổ biến ở mức 0,8-1%/năm đối với tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn dưới 1 tháng; lãi suất đối với tiền gửi có kỳ hạn 1 tháng đến dưới 6 tháng 5-5,5%/năm; lãi suất tiền gửi có kỳ hạn từ 6 tháng đến dưới 12 tháng ở mức 5,7-6,8%/năm; kỳ hạn trên 12 tháng ở mức 6,8-7,5%/năm.
Tuy nhiên, trên thực tế mức lãi suất huy động rất thấp. Cụ thể, tại Vietcombank, lãi suất tiền gửi kỳ hạn 1 tháng chỉ 4%/năm, 3 tháng là 4,9%/năm, 6 tháng chỉ 5,3%/năm và 12 tháng là 6%/năm. VietinBank huy động kỳ hạn từ 1 tháng đến dưới 3 tháng ở mức 4,5%/năm, từ 3 tháng đến dưới 6 tháng là 5%/năm, từ 6 tháng đến dưới 12 tháng là 5,5%/năm.
BIDV áp dụng lãi suất huy động kỳ 1 tháng ở mức 4,55%, 3 tháng ở mức 5,15%, 6 tháng ở mức 5,55%, 12 tháng ở mức 6,8%/năm, lãi suất trên 12 tháng ở mức 6,2-6,3%/năm.
Trong khi đó, biểu lãi suất của nhiều NHTMCP như ABBank, Maritime Bank, DongABank, Techcombank, LienVietPostBank, MB có lãi suất huy động kỳ hạn 1 tháng dưới 5%/năm. Mức lãi suất kỳ hạn 6 tháng đến dưới 12 tháng và kỳ hạn trên 12 tháng của các NH cũng ở mức thấp, chỉ có vài NHTMCP nhỏ mới có lãi suất cao hơn so với mặt bằng chung.
So với lãi suất huy động, lãi suất cho vay tại các NHTM vẫn chưa giảm nhiều. Chẳng hạn nhiều NHTMCP lớn tại TPHCM đang giới thiệu gói vay trung hạn ưu đãi lãi suất năm đầu tiên vẫn ở mức 10%/năm, từ năm thứ 2 trở đi lãi suất cho vay bằng lãi suất tiết kiệm 13 tháng cộng thêm biên độ 3,5%, trong khi huy động dưới 6 tháng dao động từ 5%/năm trở xuống, từ 6 tháng đến 12 tháng cao nhất từ 5,4-6,1%/năm và từ 15 tháng đến 60 tháng dao động 6,1-7,2%/năm.
Khách hàng cá nhân vay tiêu dùng trung và dài hạn lãi suất 6 tháng đầu tiên 8%/năm, từ tháng thứ 7 trở đi lãi suất bằng lãi suất tiền gửi tiết kiệm cuối kỳ 13 tháng + 5%/năm. Theo biểu lãi suất của NH, lãi suất tiết kiệm 13 tháng là mức lãi suất huy động cao nhất với 7,5%/năm.
Tại các NHTM quốc doanh và NHTMCP đang có các gói vay lãi suất ưu đãi 6-7%/năm nhưng lãi suất ưu đãi chỉ áp dụng khoảng 3-6 tháng, còn sau thời hạn ưu đãi, nhân viên các NH không cho biết cụ thể và nhấn mạnh sẽ công bố theo từng thời kỳ sau khi khách hàng vay vốn.
Theo thống kê, vốn huy động trung và dài hạn chỉ chiếm 15% tổng huy động của NH, còn lại 85% là vốn huy động ngắn hạn. Vốn ngắn hạn hiện nay NH huy động cao nhất chỉ 5,5%/năm. Như vậy, hiện nay chủ yếu vốn huy động đều là vốn rẻ.
Với Thông tư 36/2014/TT-NHNN, NHTM lại được sử dụng tối đa 60% vốn huy động ngắn hạn để cho vay dài hạn, tức NH sẽ được lấy vốn rẻ cho vay lãi cao với mức độ cao hơn. Nếu NH cho vay ngắn hạn lãi suất ưu đãi, chênh lệch trong thời hạn ưu đãi khoảng 2,5%, sau thời hạn đó chênh lệch này sẽ tăng lên cùng chiều với mức lãi suất mới mà NH áp dụng.
Nên kéo giảm chênh lệch
Theo các chuyên gia kinh tế, dự báo năm 2015 xu hướng cắt giảm lãi suất huy động sẽ còn tiếp diễn do dự báo lạm phát năm nay sẽ tiếp tục ở mức thấp. Dù vậy, cắt giảm lãi suất cũng mang lại nhiều dự báo lạc quan về tăng trưởng tín dụng.
Theo ông Đinh Tuấn Việt, chuyên gia kinh tế cao cấp của NH Thế giới (WB) tại Việt Nam, năm 2015, lãi suất cho vay cũng sẽ không thể giảm sâu theo đà giảm của lãi suất huy động. Đồng thời, việc tiếp cận vốn của DN cũng sẽ chưa suôn sẻ như mong muốn dù thanh khoản của các NH rất dồi dào, vì NH vẫn đang e ngại khả năng nợ xấu sẽ chuyển từ NH này sang NH khác nếu mạnh tay cho vay.
Mặc dù nhiều ý kiến cho rằng cần phải tăng cho vay trung và dài hạn để DN tái đầu tư sản xuất, nhưng ông Việt cho rằng NH sẽ vẫn dè dặt cho vay trung hạn và các gói vay chủ yếu tập trung vào ngắn hạn. Trong khi đó, tổng giám đốc một NHTMCP cũng thẳng thắn chia sẻ, hiện nay tình hình kinh doanh của NH ngày càng khó khăn, đầu ra hạn chế trong khi NH phải cân đối để giữ được mục tiêu lợi nhuận.
Dưới áp lực đó, nhiều NH đã sử dụng phương án giảm sâu lãi suất huy động nhưng chưa giảm lãi suất cho vay nhiều để tối ưu hóa lợi nhuận. Chính vì vậy, dù lãi suất huy động giảm nhanh nhưng lãi suất cho vay vẫn chỉ giảm nhỏ giọt, còn việc tiếp cận vốn vẫn theo nguyên tắc rủi ro thấp lãi suất thấp, rủi ro cao lãi suất cao, quá rủi ro sẽ không cho vay.
Nhìn lại năm 2014 có thể thấy, NHNN đã nỗ lực rất lớn để điều chỉnh mặt bằng lãi suất như liên tục giảm trần lãi suất huy động, giữ khoảng cách chênh lệch lãi suất giữa USD và VNĐ khá lớn để ổn định thanh khoản cho các NHTM. Tiếp theo, NHNN chủ động điều chỉnh giảm lãi suất cho vay ngắn hạn, trung và dài hạn đối với 5 lĩnh vực ưu tiên.
Đây là bước đệm để NHNN kêu gọi NHTM hạ lãi suất cho vay các khoản vay cũ lẫn mới. Tuy nhiên, phía NHTM vẫn phải cho vay theo hướng cân đối dòng tiền và lợi ích. Chính vì vậy, NHTM chỉ mới hưởng ứng xu hướng giảm lãi suất huy động và đến nay chênh lệch lãi suất huy động và cho vay của các NH vẫn cao, trong đó các NHTMCP có chênh lệch đầu vào đầu ra đến 4-5%.
Với các điều kiện như hiện nay, TS. Trần Du Lịch, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tiền tệ quốc gia, cho rằng các NHTM nên kéo giảm khoảng cách giữa huy động và cho vay về 2,5-3% để các DN tốt, có nhu cầu đầu tư mới không dè dặt trong việc vay vốn kinh doanh trong năm 2015.
