Thời gian qua, khi tín dụng doanh nghiệp (DN) gặp khó, các ngân hàng (NH) đẩy mạnh cho vay cá nhân và tỉ lệ lợi nhuận từ khối khách hàng này chiếm phần lớn trong tổng lợi nhuận của các NH. Bởi lẽ, chênh lệch giữa lãi suất cho vay và huy động khá cao. Cụ thể, lãi vay đối với cá nhân tiêu dùng, mua nhà, các NH áp dụng mức phổ biến từ 12 - 13%/năm, trong khi huy động tiết kiệm chỉ từ 5,5 - 7%/năm. Đó chính là lý do để các nhà băng đẩy mạnh tín dụng cho phân khúc khách hàng này.
Khách hàng cá nhân hiện nay chủ yếu dùng mục đích vay vào các nhu cầu kinh doanh nhỏ, tiêu dùng, mua sắm… Theo một thống kê cho thấy, cho vay tiêu dùng là lĩnh vực tiềm năng tại Việt Nam, tuy nhiên lĩnh vực này mới chiếm 6% tổng dư nợ tín dụng trong nước, trong khi ở các nước khác là 15 - 20%. Lĩnh vực này người dân cũng được cảnh báo cần nghiên cứu kỹ hợp đồng trước khi vay, vì những điều khoản khá "ngoằn ngoèo" trong hợp đồng của NH.
Chị Minh Huệ (quận Tây Hồ, Hà Nội) cho biết, tháng trước, để chuẩn bị cho dịp Tết Nguyên đán, chị có nhu cầu vốn mua một số vật dụng trong gia đình nên đã sử dụng dịch vụ thấu chi qua thẻ tín dụng NH, và chị phải chịu mức lãi suất lên tới 25%/năm, điều này khiến chị phải mất một khoản tiền không nhỏ để trả lãi.
Thực tế, với những khách hàng sử dụng thẻ tín dụng "tiêu trước trả sau", nếu quá 45 ngày không hoàn trả, lãi suất sẽ được các NH phát hành thẻ tính lãi 20 - 25%/năm… Theo lý giải của các NH, việc áp dụng mức lãi suất cao là để bù đắp rủi ro lớn có thể xảy ra đối với loại hình tín dụng này.
Quan sát thị trường thời gian qua thấy rằng, mặt bằng lãi suất cho vay thường xuyên được các NH thông báo điều chỉnh giảm để chia sẻ khó khăn cùng khách hàng. Nhưng mức lãi suất giảm chỉ dành cho DN tốt, có dự án kinh doanh khả thi, song các đối tượng khách hàng này lại không có nhu cầu sử dụng vốn vay. Ngược lại, với DNVVN cũng như khách hàng cá nhân có nhu cầu vay vốn vẫn phải chịu áp lực lãi suất không hề "dễ chịu".
Hiện nay, không ít NH tung ra các gói sản phẩm tín dụng tiêu dùng lãi suất thấp, nhưng khách hàng chỉ được hưởng lãi suất thấp trong thời gian đầu của kỳ hạn vay. Có NH cho vay mua ôtô lãi suất ưu đãi 6%/năm trong 6 tháng đầu hoặc 8%/năm trong 8 tháng đầu. Có NH lại cho vay mua ôtô, vay tiêu dùng với lãi suất 5,5 - 6%/năm trong 3 tháng đầu giải ngân. Thậm chí, có NH còn đưa ra gói lãi suất ưu đãi 0%/năm trong tháng đầu giải ngân, với kỳ vọng thu hút khách hàng cá nhân vay tiêu dùng. Tuy nhiên, lãi suất những tháng sau ở mức cao 15 - 17%/năm...
Nhìn vào kết quả kinh doanh năm vừa qua của một vài NH, có thể dễ dàng nhận thấy mảng khách hàng cá nhân mang lại lợi nhuận đáng kể cho các NH, trong khi mảng khách hàng DN, NH vẫn chưa thực sự đẩy được vốn ra, một số NH có tỉ trọng dư nợ cá nhân chiếm phần lớn trong tổng dư nợ tín dụng như tại Sacombank, LNTT năm 2014 đạt 3.000 tỉ đồng, dư nợ của khối khách hàng cá nhân, tiểu thương chiếm trên 50% tổng dư nợ tín dụng. Tại VPBank, nguồn thu đóng góp chính là từ mảng cá nhân và Cty Tài chính FE Credit trực thuộc. Hay tại OCB, lợi nhuận từ khối cá nhân trong năm qua đóng góp 40 - 45% vào tổng lợi nhuận của NH…
Rõ ràng việc các NH tìm được hướng để tăng lợi nhuận trong thời điểm tín dụng vẫn đang gặp khó là điều hoàn toàn hợp lý và đáng khuyến khích, nhưng bên cạnh đó nhiều chuyên gia cũng cảnh báo rủi ro trong phát triển mảng khách hàng cá nhân. Với DN, NH có thể đánh giá khả năng trả nợ qua báo cáo tài chính hằng quý, hằng năm, qua đó nắm được tình hình SXKD. Tuy nhiên với khoản vay cá nhân, khoản vay cho hộ gia đình, việc đánh giá khả năng trả nợ rất khó. Trong trường hợp nếu cá nhân không trả được các khoản vay tiêu dùng, NH chỉ còn cách khởi kiện, chi phí khởi kiện rất lớn, đây là rủi ro của NH.
