Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa quyết định mua lại toàn bộ 100% cổ phần của Ngân hàng TMCP Xây Dựng (VNCB) chỉ với giá… 0 đồng. Đồng thời, NHNN đã chấm dứt toàn bộ quyền, lợi ích và tư cách cổ đông hiện hữu (551 cổ đông) tại VNCB và tiếp quản để bảo đảm an toàn cho người gửi tiền và hệ thống ngân hàng.
0 đồng để xóa lỗi lầm?
Với lĩnh vực ngân hàng, quyết định này chưa từng có tiền lệ, nhưng ghi nhận trong hoạt động mua bán, sáp nhập, thì đã có nhiều trường hợp DN được mua với giá chỉ… 1 USD.
Đằng sau câu chuyện "quốc hữu hóa" một NHTM cổ phần, hiện đang có những băn khoăn về hoạt động điều hành, quản trị rủi ro của VNCB kể từ khi nhóm cổ đông ngoài - Công ty TNHH Tập đoàn Thiên Thanh vào mua cổ phần (sở hữu 9,67% vốn) ngân hàng. Mà Chủ tịch tập đoàn này - ông Phạm Công Danh - đã nắm giữ vị trí Chủ tịch HĐQT ngân hàng.
Kể từ tháng 5/2013 (VNCB đổi tên) cho đến tháng 7/2014, ông Danh và các lãnh đạo của tập đoàn, ngân hàng bị khởi tố, bắt giam, VNCB gây chú ý với chương trình liên kết 4 nhà - gói tín dụng tới 50.000 tỷ đồng dành cho bất động sản. Còn kết quả hoạt động, tình hình tài chính, tăng vốn, xử lý nợ xấu… đều không được công bố công khai trong gần 2 năm qua. Chỉ đến khi sự việc vỡ lở, những sai phạm trong điều hành, cho vay của lãnh đạo ngân hàng mới dần hé lộ.
Không rõ Tập đoàn Thiên Thanh đã "bơm" vốn cho ngân hàng, quản lý, sử dụng ra sao mà đến tận Đại hội cổ đông tháng 1/2015, VNCB vẫn không đảm bảo đủ vốn pháp định 3.000 tỷ đồng?
Từ các vụ sai phạm, có thể đặt câu hỏi về trình độ, năng lực quản lý của các chủ ngân hàng
Đáng chú ý, ông Phạm Công Danh bị cáo buộc đã rút ra số tiền hơn 6.133 tỷ đồng và vay từ VNCB tới 6.854 tỷ đồng bằng các hồ sơ khống (!?)Tổng số tiền sai phạm đã lên tới 12.987 tỷ đồng.
Cơ quan điều tra cũng đã phát hiện hàng loạt vi phạm cho vay, cố ý làm trái quy định của các lãnh đạo cấp chi nhánh… chính là dấu hỏi lớn về công tác quản trị rủi ro yếu kém tại đây.
Cho đến giờ, NHNN và Vietcombank đã tham gia hỗ trợ, cứu VNCB khỏi nguy cơ đổ vỡ và đảm bảo quyền lợi của người gửi tiền. Còn các cổ đông gây ra sai phạm, gây thiệt hại mất vốn cho ngân hàng sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự.
Cần "sát hạch" năng lực
Trái ngược với khối DNNN - đang phải rút lui khỏi ngân hàng, tài chính, các DN tư nhân lại chứng tỏ sự quan tâm đặc biệt tới lĩnh vực "nhạy cảm" này.
Từ lâu, đã có một số nhóm công ty tham gia đầu tư, sở hữu cổ phần các ngân hàng nằm trong diện tái cơ cấu, như: Tập đoàn Thiên Thanh (đầu tư vào VNCB), Công ty CP An Phú (đầu tư vào SCB), Tập đoàn DOJI (mua Tienphongbank), Công ty CP Xuất nhập khẩu tổng hợp Hà Nội (Geleximco, mua AnBinh Bank), Tập đoàn Đại Dương (đầu tư vào OceanBank)…
Cũng nhờ quá trình tái cơ cấu hệ thống ngân hàng, một thế hệ lãnh đạo ngân hàng mới đã xuất hiện, vừa là chủ DN (đầu tư đa ngành), vừa là chủ ngân hàng. Ở hai vai trò, các ông chủ quyền lực có thể tận dụng tối đa lợi thế của ngân hàng thành viên - tài trợ vốn cho chính các hoạt động của DN "sân sau", thân hữu...
Theo quy định của Luật các TCTD, việc cho vay, cấp vốn đầu tư tài chính của ngân hàng phải tuân thủ các tỷ lệ, giới hạn an toàn hoạt động, cũng như các điều kiện, quy trình thẩm định, quản lý vốn khắt khe.
Các giao dịch với lãnh đạo chủ chốt của HĐQT, Ban tổng giám đốc và nhóm công ty liên quan… cũng bị kiểm soát chặt chẽ, không thể cho vay vượt giới hạn quy định.
Luật các TCTD cũng quy định về tiêu chuẩn, điều kiện đối với các chức danh lãnh đạo chủ chốt của ngân hàng như Thành viên HĐQT, Thành viên HĐQT độc lập, Ban kiểm soát…
Thành viên HĐQT phải đáp ứng các điều kiện cần về trình độ học vấn, đạo đức, tỷ lệ sở hữu cổ phần (ít nhất 5% hoặc được ủy quyền đại diện), có bằng đại học về một trong các ngành kinh tế, quản trị kinh doanh, luật. Hoặc có ít nhất 3 năm kinh nghiệm quản lý TCTD, hoặc DN chứng khoán, bảo hiểm, kế toán…
Từ thực tế các vụ sai phạm của chủ ngân hàng xảy ra tại VNCB, Oceanbank… có thể đặt ra câu hỏi về trình độ, năng lực quản lý, điều hành ngân hàng của các lãnh đạo DN tư nhân đã được "sát hạch" như thế nào. Bởi các lãnh đạo ngân hàng - lĩnh vực kinh doanh đặc thù, có điều kiện và ảnh hưởng tới an toàn tài chính quốc gia - rất cần có năng lực và đạo đức.
