Theo kiến nghị của Tập đoàn Hóa chất, các chỉ tiêu chính về sản xuất công nghiệp, doanh thu trong năm 2014 đều thấp hơn cùng kỳ, trong đó sản xuất phân bón đạt thấp nhất so với nhiều năm gần đây. Cụ thể: 4 tháng đầu năm 2014 so với cùng kỳ 2013: giá trị sản xuất kinh doanh phân bón và thuốc bảo vệ thực vật giảm 5,8%; doanh thu giảm 10,6%; tồn kho 685 nghìn tấn, trong đó, ure tồn 138 nghìn tấn, NPK tồn kho 279 nghìn tấn…
Nguyên nhân chính là lượng phân bón ure và NPK nhập khẩu cuối 2013 và đầu 2014 tăng mạnh trong khi sản lượng ure của 4 nhà máy trong nước đã dư khoảng 300 nghìn tấn/năm.
Bên cạnh đó, sản xuất phân bón NPK trong nước chưa được kiểm soát tốt, chủ yếu có quy mô nhỏ, sản xuất thủ công. Có hiện tượng sản xuất phân bón giả ở hầu hết các địa phương.
Ngoài ra, nhà máy sản xuất phân ure của Tập đoàn tại Ninh Bình mới đi vào hoạt động cuối năm 2012 nên các chi phí khấu hao, lãi vay chiếm tỷ trọng lớn trong giá thành phẩm. Than - nguyên liệu chiếm tỷ trọng lớn nhất trong giá thành phẩm - phải mua với giá cao, trong khi giá bán ure tăng không đáng kể.
Vì vậy, Tập đoàn Hóa chất kiến nghị tăng thuế NK ure (mã 3102.10.00) từ mức 0-4,5% lên mức chung là 7%; tăng thuế NK NPK (mã 3105.20.00) từ mức 0-6% lên mức chung là 8%; tăng thuế NK DAP (mã 3105.30.00) từ mức 0-4,5% lên mức chung là 8%.
Theo số liệu của TCHQ thì trong năm 2013, phân ure NK tăng mạnh 58,3% (798 nghìn tấn), phân NPK tăng 23,5% (421 nghìn tấn) và phân bón loại khác là 3,54 triệu tấn, giảm nhẹ 0,9% so với năm 2012.
Tính đến 15/5/2014, tổng lượng phân bón các loại NK gần 1,24 triệu tấn, tăng 3,9%; trị giá NK là 386 triệu USD, giảm 20,4% do giá NK bình quân giảm 23,4%. Trung Quốc là thị trường lớn nhất cung cấp phân bón cho Việt Nam.
Từ tình hình trên, cùng với những cam kết của Việt Nam khi gia nhập WTO, Bộ Tài chính cho biết, thuế suất của mặt hàng ure đã được điều chỉnh tăng từ 0% lên 3% (áp dụng từ 01/01/2014) để khuyến khích sản xuất ure. Việc này đã làm giảm lượng NK ure, theo số liệu của TCHQ thì trong 4 tháng đầu năm 2014, ure NK đã giảm 69% về lượng và 72% về trị giá so với cùng kỳ 2013. Theo thông tin của Tập đoàn Hóa chất, tổng phân bón tồn kho là 685 nghìn tấn, trong đó ure tồn 138 nghìn tấn, tăng gần 900% so với cùng kỳ 2013. Như vậy, Bộ Tài chính dự kiến điều chỉnh tăng thuế NK ưu đãi mặt hàng phân ure từ 3% lên 6% (bằng mức trần cam kết WTO). Với mặt hàng phân NPK, mức thuế hiện hành là 6%, thấp hơn mức trần cam kết WTO (6,5%). Nhưng biểu thuế NK ưu đãi hiện hành không quy định mức thuế suất lẻ (0,5%) nên mức 6% được coi là cao nhất theo cam kết WTO. Vì vậy kiến nghị điều chỉnh tăng lên 8% là không phù hợp cam kết của Việt Nam.
Với mặt hàng phân DAP, thuế suất đã được điều chỉnh tăng từ 0% lên 3%, áp dụng từ 01/01/2014. Hiện năng lực sản xuất DAP đạt 250 nghìn tấn/năm. Mặt khác, theo số liệu của TCHQ, lượng NK phân DAP trong hơn 4 tháng đầu năm là hơn 276 tấn, trong đó NK từ Trung Quốc là gần 244 nghìn tấn. Như vậy lượng phân DAP được NK chủ yếu từ Trung Quốc (thực hiện theo thuế NK ưu đãi MFN). Theo đó, để khuyến khích sản xuất phân DAP trong nước, đồng thời hạn chế NK từ Trung Quốc, Bộ Tài chính dự kiến tăng thuế suất NK ưu đãi với mặt hàng này từ 3% lên 6% (bằng mức trần cam kết WTO).
Hiện Bộ Tài chính đang lấy ý kiến các Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Hội Nông dân về các mức điều chỉnh nói trên.
