Sự cạnh tranh của thị trường XK gạo rất gay gắt do nguồn cung dồi dào. Ảnh: S.T
Trung Quốc- thị trường lớn nhất
Số liệu cập nhật từ Bộ NN&PTNT cho thấy, khối lượng gạo XK tháng 11 ước đạt 443.000 tấn với giá trị 217 triệu USD, đưa khối lượng XK gạo 11 tháng của năm 2014 ước đạt 6,03 triệu tấn, giá trị 2,79 tỷ USD, giảm 2,7% về khối lượng, nhưng lại tăng 1,9% về giá trị so với cùng kỳ năm 2013. Giá gạo XK bình quân 10 tháng đầu năm 2014 đạt 460,09 USD/tấn, tăng 4,61% so với cùng kỳ năm 2013.
Theo đánh giá của Tổ điều hành XK gạo, tình hình XK gạo thời gian qua diễn biến có lợi cho XK gạo của Việt Nam. Các nước NK lớn ở khu vực châu Á tăng cường NK, một số thị trường trọng điểm truyền thống tiếp tục giao dịch NK gạo. Cụ thể, Trung Quốc vẫn đứng đầu danh sách thị trường NK gạo lớn nhất của Việt Nam với 31,1% thị phần. Theo đó, XK gạo sang thị trường này trong 10 tháng đạt 1,82 triệu tấn, tương đương 798,8 triệu USD. Đáng chú ý nhất là thị trường Philippines có sự tăng trưởng đột biến trong 10 tháng đầu năm với mức tăng gấp 3,47 lần về khối lượng và gấp 3,51 lần về giá trị so với cùng kỳ năm 2013 với kim ngạch 1,255 triệu tấn, giá trị 563,55 triệu USD. Với mức tăng trưởng này, Philippines vươn lên vị trí thứ hai về thị trường NK gạo của Việt Nam, chiếm 21,92%. Tiếp đến là Malaysia, Gana và Indonesia, chiếm thị phần lần lượt là 7,55%, 5,85% và 3,49%.
 Hiện đã có một số DN XK gạo sang Trung Quốc (Bắc Kinh, Thượng Hải) để tìm thị trường. Cụ thể, Công ty Cẩm Nguyên (Đồng Tháp) đang lấy mẫu gạo bên phía Trung Quốc cần mua là gạo hạt tròn để XK sang Trung Quốc. Gạo hạt tròn các nước khoảng 2.000 USD/tấn thì gạo Việt Nam chỉ khoảng 800 USD/tấn, giá cạnh tranh hơn. | |
| Ông Võ Tòng Xuân |
Tuy nhiên, thị trường cũng đan xen những diễn biến khó lường, không có lợi cho XK gạo của Việt Nam, đáng lưu ý nhất là chính sách và động thái giải quyết tồn kho của Thái Lan. Ông Xuân cho rằng, việc xả kho hàng của Thái Lan sẽ ảnh hưởng tới XK gạo của Việt Nam bởi Thái Lan sẵn sàng bán giá thấp cả đối với gạo tồn kho vụ cũ và gạo mới, đồng thời Thái Lan đang mở rộng gạo trắng cạnh tranh với gạo Việt Nam. Do vậy, trong cuộc họp Tổ điều hành XK gạo mới đây, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh đã yêu cầu các đơn vị nghiên cứu cụ thể tác động của sự cạnh tranh của Thái Lan đối với hoạt động XK gạo của Việt Nam trên các khu vực thị trường như: Chủng loại mặt hàng, phương thức tăng cường giao dịch, đẩy mạnh XK gạo, các biện pháp hỗ trợ của Chính phủ Thái Lan đối với hoạt động XK gạo, giải phóng tồn kho.
Cạnh tranh gay gắt
Theo tính toán của Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), cân đối nguồn cung sản xuất trong nước đến cuối năm, Việt Nam có thể XK đạt 6,3 triệu tấn gạo. Như vậy, mục tiêu XK trong năm nay có thể hoàn thành (6,2 triệu tấn) nhưng thấp hơn nhiều so với kim ngạch XK của 3 năm gần đây. Xu hướng giảm khối lượng XK này đã xuất hiện từ năm 2013 khi kim ngạch chỉ đạt 6,6 triệu tấn, giảm hơn 1,4 triệu tấn (tức giảm 17,76%) so với năm 2012.
Một thông tin đáng chú ý, cuối tháng 11, VFA đã điều chỉnh giá sàn XK xuống 380 USD/tấn loại gạo 25% tấm thay vì 410 USD/tấn. Giá XK các loại gạo khác như 5%, 10%, 15% tấm do nhà XK tính toán. "Đây cũng được xem là động thái bán nhanh lượng gạo ra thị trường nhưng vô hình trung khiến người nông dân thiệt thòi. Khi ấn định giá không cao thì giá thu mua không cao", ông Xuân phân tích.
DN đang "dồn lực" để hoàn thành mục tiêu đề ra trong năm 2014. Thế nhưng từ thực tế này, có thể thấy rằng, sự cạnh tranh của thị trường XK gạo rất gay gắt, nhất là sự cạnh tranh về nguồn cung từ Thái Lan, Ấn Độ, Pakistan, Campuchia. Theo đánh giá của giới chuyên gia, trong khi các DN Việt Nam đang loay hoay để bán gạo dự trữ nhằm cân bằng XK trong những tháng cuối năm thì các nhà XK Thái Lan đã tập trung giành lấy các thị trường Malaysia, Indonesia, Trung Quốc, Philippines và cả châu Phi.
Ở khía cạnh khác, chuyên gia lúa gạo Phạm Đình Bích cho rằng, thị trường XK gạo chính của Việt Nam cũng đang tiềm ẩn nhiều rủi ro. Tỷ trọng về lượng gạo XK sang thị trường chủ yếu khu vực châu Á gồm Trung Quốc, Philippines, Indonesia và Malaysia năm 2009 mới chỉ đạt 39%, năm 2013 đã tăng rất mạnh lên 49,7%, đến 8 tháng đầu năm nay tiếp tục tăng lên 65,5%. Thêm nữa, việc NK gạo của Philippines và Indonesia trong mấy năm gần đây rất thất thường, khó dự báo cho XK gạo của Việt Nam. "DN phải năng nổ đi tìm thị trường, không thể ngồi một chỗ chờ người ta đến mua", ông Xuân khuyến cáo và thông tin nếu không đầu tư quy trình sản xuất gạo thì gạo Việt không chỉ thua chất lượng gạo Thái Lan mà còn thua gạo Campuchia.
