Gạo xuất khẩu gặp khó ngay từ đầu năm

Khó do lượng cung lớn

Ông Trần Công Huân - PGĐ Intimex Food - cho biết, gạo XK những ngày đầu năm khá ảm đạm vì thị trường nhập khẩu thế giới gần như chưa có giao dịch mới. Giao dịch của các DN trong thời gian này chủ yếu là đơn hàng nhỏ lẻ và hợp đồng đã ký từ năm 2014. Thị trường XK gạo lớn nhất của VN là Trung Quốc, dự báo năm 2015 sẽ phải nhập khẩu tới 4 triệu tấn, đến thời điểm này vẫn đang "án binh bất động" đợi giá giảm tiếp. Philippines trong năm 2014 nhập khẩu 1,4 triệu tấn gạo của VN nhưng đến nay cũng chưa thấy thông báo sẽ tổ chức đấu thầu lại.

Trước tình hình giá gạo của thế giới tiếp tục giảm, mới đây Hiệp hội lương thực VN (VFA) lại một lần nữa phải điều chỉnh giảm giá sàn gạo 25% tấm XK xuống còn 360USD/tấn, giảm 20 USD/tấn so với lần giảm gần nhất vào tháng 11.2014 và giảm 50USD so với lần giảm trước nữa tháng 7.2014. Việc giảm giá sàn gạo XK của VN lần này do bị ảnh hưởng của thị trường và dự báo nguồn cung của thế giới sẽ tăng.

Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ, nhu cầu gạo năm 2015 của thế giới ở mức 41,6 triệu tấn, thấp hơn năm 2014 khoảng gần nửa triệu tấn. Trong khi đó, nước XK gạo đứng đầu thế giới (Thái Lan) lại tăng sản lượng. Cụ thể, năm 2015 Thái Lan sẽ XK đến 10,8 triệu tấn, tăng 5% so với năm 2014. Theo báo cáo này, giá gạo của Thái Lan lại rất cạnh tranh do bán gạo dự trữ của chính phủ. Ấn Độ là nước đứng thứ nhì về XK gạo dự báo năm nay cũng sẽ XK 8,7 triệu tấn gạo.

Tiếp tục gặp khó

Theo VFA, Trung Quốc - thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất của VN trong 3 năm liên tiếp, nhưng từ năm 2015 sẽ có nhiều thay đổi về chính sách nhập khẩu gạo sẽ làm khó cho gạo XK của VN. Cụ thể, Trung Quốc sẽ kiểm soát và ngăn chặn chặt chẽ việc nhập khẩu theo hình thức mậu biên qua biên giới và tăng cường nhập khẩu gạo theo đường chính thức từ nhiều nguồn cung cấp với giá thấp của Ấn Độ, Pakistan, Afghanistan… Theo báo cáo tổng kết ngành công thương, Bộ Công thương, trong năm 2014 ngoài XK hơn 2 triệu tấn theo đường chính ngạch sang thị trường Trung Quốc, các DN của nước ta còn XK vào thị trường này khoảng 1 triệu tấn gạo theo đường tiểu ngạch.

Nhận định về tình hình gạo XK của VN trong những tháng tới, ông Đỗ Hà Nam - GĐ Cty CP Tập đoàn Intimex và là chuyên gia hàng đầu về ngành hàng nông thổ sản XK - chia sẻ, các nước XK gạo cạnh tranh với gạo VN lớn như: Myanmar, Ấn Độ, Pakistan… dự báo vụ đông - xuân này sẽ được mùa. Đường vận chuyển gạo XK của họ sang thị trường châu Phi lại gần nên giá rất cạnh tranh. VN chỉ có thể XK vào thị trường châu Phi loại gạo cao cấp jasmine, nhưng gạo này chúng ta lại không có nhiều. Đối với thị trường nhập khẩu gạo của Philippines, Indonesia, gạo XK của VN lại phải cạnh tranh gay gắt về giá với gạo của Thái Lan, Ấn Độ, Pakistan… theo hình thức đấu thầu. Còn thị trường Cuba và một số thị trường khác mức tiêu thụ gạo của VN còn hạn chế. Trước mắt, gạo XK của VN muốn hay không vẫn phải dựa vào thị trường Trung Quốc.

Về lâu dài, theo ông Nam, chúng ta phải giảm diện tích, trồng những loại lúa có chất lượng cao. Đồng thời, các DN cùng đầu tư với nông dân từ khâu trồng chăm sóc và mua lúa ngay sau khi thu hoạch. Việc thu mua tạm trữ lúa, gạo của Chính phủ rất quan trọng, nó sẽ đảm bảo an sinh xã hội và điều tiết được giá bán gạo XK. Khi giá gạo XK rất rẻ Chính phủ muốn giữ được giá ổn định cần hỗ trợ, bù giá cho nông dân. Để làm được điều này chúng ta cần xây dựng một nguồn ngân sách nào đó như các nước người ta đang làm. Ví dụ, mỗi một tấn gạo xuất đi thì hỗ trợ cho nông dân một khoản tiền nào đó. Tiền phải giao thẳng cho họ nhưng họ phải xác nhận được lượng hàng cụ thể.