Thông tư 200/2014/TT-BTC hướng dẫn đối với Hệ thống Kế toán doanh nghiệp Việt Nam thay thế cho Quyết định số 15/2006/QD-BTC và Thông tư số No. 244/2009/TT-BTC mặc dù đã được lùi, hoãn, không bắt buộc áp dụng Thông tư 200 vào báo cáo bán niên 2015 nhưng các DN vẫn sẽ phải thực hiện áp dụng trong BCTC cả năm 2015. Những thay đổi trong Thông tư 200 đã có ảnh hưởng đến tâm lý chung trên thị trường.
CTCP Chứng khoán TP.HCM (HSC) vừa có báo cáo nhận định về một thay đổi và tác động của Thông tư 200, theo đó, HSC cho rằng Thông tư 200 là bước quan trọng đầu tiên để hợp nhất VAS với IFRS. Một số tác động đã được HSC đề cập tới.
Thông tư 200- Bước đi đầu trong nỗ lực hợp nhất Tiêu chuẩn kế toán Việt Nam với IFRS
Thông tư thực hiện một cách hiệu quả một chuỗi những thay đổi về tiêu chuẩn kế toán chính, thể hiện nỗ lực để hợp nhất Tiêu chuẩn kế toán Việt Nam với IFRS. Tuy nhiên, quá trình này sẽ kéo dài một vài năm và do đó TT200 thể hiện bước đi đầu tiên trong quá trình này.
Các doanh nghiệp nói chung và các đơn vị kiểm toán hiện đang nỗ lực để nắm rõ thông tư này, một văn bản được ban hành khá đột ngột và không có giai đoạn tham khảo doanh nghiệp trước đó.
"Đối với các nhà đầu tư, các con số so sánh tăng trưởng theo năm sẽ có một số sự so sánh là không hợp lý, tương tự như so sánh táo và cam" - báo cáo HSC viết
Tuy nhiên, sau sự gián đoạn trong ngắn hạn này, HSC cho rằng phần lớn NĐT sẽ đón nhận thực tế rằng hệ thống kế toán của Việt Nam tương đồng và minh bạch hơn nhờ thông tư này. Và theo đó nhìn nhận đây là sự đóng góp quan trọng từ chính phủ để dần dần nâng hạng thị trường Việt Nam lên thị trường mới nổi đến năm 2017-2018.
Báo cáo kết quả kinh doanh sẽ có sự thay đổi đáng kể sau Thông tư 200
Với báo cáo Kết quả kinh doanh, theo HSC tác động chính sẽ rơi vào doanh thu, giá vốn hàng bán, chi phí bán hàng và lãi cơ bản trên cổ phiếu (EPS). Hai thay đổi chính sẽ là (1) việc ghi nhận một số chi phí sẽ thay đổi, chuyển từ mục này sang mục khác và (2) một số khoản mục sau thuế sẽ được chuyển lên trước thuế và ghi nhận là chi phí.
Đối với cách tính toán thu nhập ròng trên cổ phần (EPS), trước TT200, EPS = LNST cho cổ đông công ty mẹ/số lượng cổ phiếu đang lưu hành.
Tuy nhiên, sau TT200, EPS sẽ được tính = (LNST cho cổ đông công ty mẹ - LNST phân bổ cho quỹ khen thưởng và phúc lợi)/số lượng cổ đang lưu hành.
Về chiết khấu thương mại; khuyến mãi và chiết khấu bán hàng, khi khách hàng nhận sản phẩm khuyến mãi, doanh nghiệp sẽ phải tính doanh thu cho sản phẩm khuyến mãi đồng thời tính chi phí cho sản phẩm khuyến mãi này theo như quy định của Thông tư 200.
Theo quy định cũ, các sản phẩm khuyến mại có điều kiện (chẳng hạn mua 2 tặng 1) được ghi nhận vào doanh thu (theo giá bán 3 sản phẩm) và giá vốn hàng bán (theo giá vốn 3 sản phẩm) và chi phí bán hàng (theo giá bán 1 sản phẩm).
Trong khi đó theo quy định mới, doanh nghiệp sẽ ghi nhận doanh thu theo giá bán 2 sản phẩm khi giá vốn của cả 3 sản phẩm sẽ ghi nhận vào giá vốn hàng bán và không có sản phẩm nào được ghi nhận vào chi phí bán hàng. Việc hạch toán theo Thông tư 200 sẽ làm giảm doanh thu, giảm chi phí bán hàng, giảm biên lợi nhuận gộp; nhưng giá vốn hàng bán lợi nhuận vẫn không thay đổi.
Trong khi đó, đối với sản phẩm khuyến mại không kèm theo điều kiện (ví dụ sản phẩm dùng thử miễn phí) thì theo quy định kế toán trước đây, doanh nghiệp ghi nhận đồng thời doanh thu, giá vốn hàng bán và chi phí bán hàng, tất cả bằng với giá vốn của sản phẩm khuyến mại.
Còn Thông tư 200 quy định doanh nghiệp sẽ không ghi nhận doanh thu và giá vốn hàng bán, mà chỉ đơn giản là ghi nhận vào chi phí bán hàng. Như vậy đối với các doanh nghiệp có xuất sản phẩm khuyến mại không kèm điều kiện, việc hạch toán theo Thông tư 200 sẽ làm giảm doanh thu, giảm giá vốn hàng bán, tuy nhiên chi phí bán hàng và lợi nhuận không thay đổi.
Theo nhận định của HSC, quy định mới này chủ yếu ảnh hưởng đến các doanh nghiệp sản xuất và hàng tiêu dùng, là những doanh nghiệp thường có sản phẩm khuyến mãi nhằm mục đích marketing.
Một điểm thay đổi được các nhà đầu tư chú ý nhất liên quan việc ghi nhận doanh thu từ BĐS hoặc đầu tư. Các doanh nghiệp BĐS chắc chắn chỉ có thể ghi nhận doanh thu sau khi giao nhà hoặc đất nền cho người mua và không dựa trên tiến độ xây dựng hay tiến độ thu tiền.
Theo đánh giá của HSC, quy định trên sẽ không ảnh hưởng nhiều đến các doanh nghiệp Bất động sản. Nguyên nhân là bởi các doanh nghiệp BĐS đã áp dụng nguyên tắc ghi nhận khi giao nhà/đất kể từ 2011-2012. Do vậy ảnh hưởng sẽ là không nhiều.
Đối với việc ghi nhận lãi từ cho vay, doanh thu từ tiền lãi phải thu từ các khoản cho vay, bán hàng trả chậm, trả góp chỉ được ghi nhận khi chắc chắn thu được và khoản gốc cho vay, nợ gốc phải thu không bị phân loại là quá hạn cần phải lập dự phòng.
HSC đánh giá quy định này sẽ có khả năng ảnh hưởng đến bên cho vay. Mục đích ở đây là áp dụng nguyên tắc thận trọng đối với lãi nhận được. Quy định này sẽ chủ yếu ảnh hưởng đến các ngân hàng và các doanh nghiệp tài chính phi ngân hàng như công ty tài chính tiêu dùng; công ty chứng khoán… Tuy nhiên, quy định này cũng có thể ảnh hưởng đến các công ty cho vay bên thứ ba, cho vay công ty liên kết, công ty con.
Lợi nhuận để trả cổ tức cũng được quy định chặt chẽ hơn trong Thông tư 200. Công ty mẹ được phân phối lợi nhuận cho chủ sở hữu không vượt quá mức lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên Báo cáo tài chính hợp nhất, sau khi đã loại trừ ảnh hưởng của các khoản lãi do ghi nhận từ giao dịch mua giá rẻ (bất lợi thương mại hay còn gọi là lợi thế thương mại âm).
Trường hợp mức LNST chưa phân phối trên BCTC hợp nhất cao hơn mức LNST chưa phân phối trên BCTC riêng và nếu số lợi nhuận quyết định phân phối vượt quá số LNST chưa phân phối trên BCTC riêng, công ty mẹ chỉ thực hiện việc phân phối sau khi đã điều chuyển lợi nhuận từ các công ty con về công ty mẹ.
Ngoài ra thông tư còn nhiều nội dung khác như những quy định mới như ghi nhận khấu hao tài sản; hướng dẫn chuyển nhượng số dư và điều chỉnh hồi tố; nâng cao áp dụng kế toán hợp nhất; thuyết minh về chênh lệch giữa kế toán thuế và kế toán tài chính trên thuyết minh BCTC; ghi nhận giao dịch theo IFRS.
