Ngày 25/5/2015, theo quy định về công khai kết luận thanh tra, Thanh tra Chính phủ (TTCP) đã công bố thông tin về đợt thanh tra Tổng Công ty Đầu tư Phát triển nhà và Đô thị (HUD), qua đó chỉ ra nhiều sai phạm của doanh nghiệp này trong quản lý, sử dụng vốn, tài sản.
HUD là một trong những doanh nghiệp hàng đầu về đầu tư kinh doanh nhà và đô thị, đã góp phần thay đổi diện mạo các đô thị, nhất là các thành phố lớn. Tuy vậy, kết quả thanh tra cũng cho thấy nhiều thiếu sót, vi phạm của DNNN này.
Thực hiện các dự án quá khả năng tài chính, tồn kho 4.352 tỷ đồng
Kết luận của TTCP chỉ ra rằng HUD đã thiếu trách nhiệm trong việc quyết định đầu tư, kinh doanh dự án đô thị. Trong quá trình hoạt động đầu tư kinh doanh, đặc biệt từ năm 2011 về trước, HUD đã quyết định đầu tư vào các dự án vượt xa năng lực tài chính và quản trị, dẫn đến chậm và trì trệ trong việc triển khai, sản phẩm dở dang quá nhiều, hàng tồn kho lớn, chậm luân chuyển đã đẩy HUD và một số đơn vị thành viên đến tình trạng khó khăn như hiện nay: nợ phải trả lớn, cân đối khả năng thanh toán khó khăn, nợ phải thu chậm thu hồi, phát sinh quá hạn; doanh thu, thu nhập giảm mạnh, kinh doanh kém hiệu quả.
Các khoản nợ phải trả lên tới 6.684 tỷ đồng, trong khi mất cân đối dòng tiền đã khiến khả năng thanh toán nợ gặp nhiều khó khăn. Tồn kho nhiều (hơn 4.352 tỷ đồng) trong khi thanh khoản chậm. Nợ công trình hạ tầng chưa xây dựng và quá hạn chưa bàn giao được cho địa phương khối lượng lớn, trên 4.500 tỷ đồng.
Sai phạm quy mô lớn trong ủy quyền kinh doanh dự án đơn vị thành viên
Các dự án đô thị sau khi đầu tư hạ tầng kỹ thuật, HUD không tiếp tục đầu tư công trình trên đất hoặc chuyển nhượng đất đã có hạ tầng cho nhà đầu tư thứ cấp, mà ủy quyền đầu tư kinh doanh cho các công ty thành viên. Theo nội dung của hợp đồng ủy quyền, các công ty thành viên phải thanh toán tiền đầu tư hạ tầng kỹ thuật và tiền sử dụng đất cho HUD và HUD có quyền thông qua phương án đầu tư kinh doanh, điều tiết lợi nhuận các dự án ủy quyền. Nhưng thực tế HUD và các công ty thành viên không thực hiện .
Mặt khác, thông qua hình thức ủy quyền đầu tư kinh doanh, HUD đã chuyển giao cho các công ty thành viên cả những diện tích đất Nhà nước đã ưu đãi miễn không thu tiền để đầu tư kinh doanh nhà theo giá thị trường; không thực hiện đúng nghĩa vụ xây dựng căn hộ chung cư cao tầng để bán và cho thuê đối với đối tượng gặp khó khăn về nhà ở; không giao tầng 1 chung cư cho thành phố Hà Nội.
HUD đầu tư vào Công ty cổ phần phát triển nhà xã hội HUD.VN 161,1 tỷ đồng. HUD.VN đã sử dụng hầu hết các nguồn vốn góp cùng HUD mua đất để thực hiện dự án Ánh Dương và thực hiện các dự án ủy quyền đầu tư kinh doanh của HUD sai quy định, dẫn đến tài chính khó khăn, kinh doanh trì trệ không hiệu quả kéo dài, lãng phí vốn đầu tư.
Đầu tư ngoài ngành không hiệu quả
HUD đầu tư ngoài ngành nghề kinh doanh chính vào Quỹ Đầu tư Việt Nam 72 tỷ đồng từ năm 2006, đến thời điểm kiểm tra (tháng 8-2013) chưa thu được hiệu quả. Góp vốn vào Công ty cổ phần Thép Sông Hồng trên 46,2 tỷ đồng từ tháng 5-2005 đến tháng 7-2007 đã thỏa thuận thoái vốn nhưng đến nay không thu hồi được và chưa xử lý.
Cụ thể, HUD đầu tư vào Công ty cổ phần Xi măng Sông Thao trên 516,5 tỷ đồng, dự án xây dựng nhà máy xi măng chậm tiến độ, chi phí phát sinh lớn, giá thành sản xuất tăng cao, thiếu vốn hoạt động. Tính đến hết ngày 31-12-2012 lỗ lũy kế trên 305 tỷ đồng (bằng 45% vốn đầu tư của chủ sở hữu).
Hạch toán kinh doanh không chính xác
Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, Dự án Việt Hưng đã trích trước thiếu quá nhiều chi phí phải trả dẫn đến nhiều hệ quả: thiếu nguồn vốn, trong khi khối lượng hoàn trả và khối lượng giải phóng mặt bằng của dự án chưa thực hiện hơn 1.099 tỷ đồng, trong khi sản phẩm dự án đã cơ bản kinh doanh hết.
Tổng chi phí trích trước và chi phí dự phòng mà HUD trích thiếu lên tới 1.298 tỷ đồng, khiến kết quả kinh doanh bị phản ánh sai lệch.
TTCP cũng chỉ ra rằng việc xác định giá vốn sai dẫn đến xác định giá bán kinh doanh cho dự án thấp hơn mức phải thực hiện, làm giảm doanh thu và kết quả kinh doanh của HUD. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng khó khăn của HUD hiện nay.
Bổ sung vốn điều lệ sai quy định
Cụ thể, HUD đã bổ sung vốn điều lệ từ lợi nhuận kinh doanh dự án Văn Quán (quận Hà Đông, Hà Nội) khi chưa quyết toán là không đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Ngoài ra, đối với việc quản lý tài sản, HUD còn sử dụng các nguồn chi phí phải trả trích trước để đầu tư vào các dự án khác, làm trầm trọng thêm khó khăn về tài chính của HUD; quản lý, sử dụng kinh phí bảo trì nhà chung cư sai mục đích; đầu tư xây dựng sai quy hoạch chi tiết được duyệt, xây dựng tăng căn hộ và tăng diện tích sàn chung cư để kinh doanh thu lợi.
Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, việc quản lý sử dụng vốn, tài sản và hoạt động kinh doanh của HUD đang trong tình trạng hết sức khó khăn, nhiều việc có khả năng mất vốn.
Thanh tra Chính phủ kiến nghị Bộ Xây dựng, UBND TP. Hà Nội kiểm điểm và chỉ đạo thực hiện xử lý trách nhiệm đối với những tập thể, cá nhân liên quan.
Về xử lý kinh tế, Thanh tra Chính phủ yêu cầu HUD nộp ngân sách nhà nước 262,46 tỷ đồng gồm nợ đọng tiền sử dụng đất; tính thiếu tiền sử dụng đất phải nộp; tiền chênh lệch giữa giá thành và giá bán tại một số dự án…; giao HUD và các Công ty thành viên điều chỉnh, hạch toán đúng quy định đối với 20 nội dung với tổng số tiền 459,96 tỷ đồng.
