Trước tiên, cần đặt vấn đề rằng, thế nào là cực điểm của margin? Bỏ qua những quy định cụ thể về mặt định lượng, có thể nói nôm na rằng cực điểm margin chính là lúc công ty chứng khoán (CTCK) không thể cho vay thêm được nữa. Điều này cũng đồng nghĩa với việc NĐT muốn sử dụng thêm margin cũng không được. Cho đến thời điểm này, vẫn chưa thấy trường hợp cụ thể nào liên quan đến việc CTCK không thể cho vay thêm, tức hôm nay còn được dùng margin, mai thông báo không được dùng nữa, có chăng chỉ là những tin đồn rất khó kiểm chứng.
Từ lâu, người ta vẫn bàn đến việc CTCK lách các quy định về margin. Chẳng hạn CTCK hết cho vay được thì kết hợp với một đối tác cho vay, rồi cho vay margin vượt rào quy định nhưng chỉ trong khoảng thời gian giới hạn… Cho nên dòng tiền margin có thể là đỉnh so với mức nào đó, nhưng khả năng tiếp tục cao hơn nữa vẫn có thể xảy ra.
Còn một tín hiệu giúp NĐT có thể nhìn nhận margin đang ở mức độ nào là xem xét chính sách margin của CTCK nới và siết lúc nào, ra sao. NĐT bình thường không dễ phát hiện được điều này vì cách tính toán margin cho từng CP hay cho cả danh mục nhìn chung phức tạp. Thường người mua có cảm giác lúc TTCK thuận lợi, có vẻ CTCK rộng rãi hơn, còn lúc rủi ro thì siết. Nhưng đánh giá này có thể thiếu chính xác, bởi dòng tiền margin có xu hướng tập trung những CP lớn, thanh khoản cao, với tỷ lệ cho vay rộng rãi cho NĐT. Còn với những CP mid cap, penny hoặc hàng nóng tùy CTCK quyết định.
Theo lẽ thường, khi margin được đưa lên cao, CTCK phải dần siết lại để đảm bảo an toàn, nhưng siết như thế nào lại không đơn giản. Thí dụ NĐT A được vay 50/50, hôm sau NĐT B chỉ được vay 60/40, sẽ tạo ra sự bất cân xứng về quyền lợi giữa các khách hàng. Trong trường hợp chỉ cho B vay 60/40 (vốn 60, vay thêm 40) cũng đồng nghĩa CTCK phải yêu cầu A bán ra để đưa tỷ lệ vốn/nợ vay, mà điều này cũng không dễ thực hiện.
Nhìn lại diễn biến của TTCK có thể thấy thị trường tăng tốt, kèm theo thanh khoản cũng tăng, độ rộng thị trường được mở lớn. Khoảng thời gian này chưa phải quá dài để thu hút được nhiều NĐT. Như vậy, lượng margin nếu có tăng trước tiền là tăng từ NĐT đã bám trụ với thị trường, tuy nhiên mỗi người chỉ được vay một tỷ lệ tối đa. Như vậy lượng margin muốn tiếp tục tăng thêm phải có thêm NĐT bỏ tiền vào thị trường.
Vì vậy, có thể tạm suy đoán rằng số lượng người tham gia theo sóng chiếm tỷ lệ không nhiều so với số NĐT bám trụ thị trường. Một chi tiết đáng chú ý, với một số CTCK lớn, đặt trong trường hợp cần thêm nguồn vốn để cho vay, trong điều kiện TTCK thuận lợi có thể tiến hành tăng vốn. Nhưng từ đầu năm đến nay, hoạt động tăng vốn của các CTCK diễn ra không mấy sôi động, không thể tạo ra làn sóng. Cho nên, lượng margin cũng không dễ gì tăng thêm.
Cách đây vài ngày, trong bản tin hàng ngày của một CTCK lớn, đã có ước tính lượng margin hiện tại chỉ còn cách đỉnh của tháng 3 khoảng 5%. Do là CTCK giữ thị phần lớn, nên ước tính của CTCK này phần nào cho thấy cái sự “nóng” của margin, nhưng điều này liệu có dẫn đến áp lực giải chấp cho thị trường hay không phải xem xét thêm một số khía cạnh.
Phiên ngày 9-9, thị trường đã có phiên giảm mạnh nhất trong 4 tháng. Nhiều ý kiến cho rằng phiên ngày 10-9, ít nhất thị trường cũng phải đổ mạnh đến hết buổi sáng. Nhưng thực tế lại không diễn ra như vậy khi nhiều CP chỉ giảm giá trong khoảng 1 giờ đồng hồ rồi dần lấy lại mốc tham chiếu và buổi chiều quay lại sắc xanh. Dòng tiền tham gia TTCK vẫn theo xu thế ổn định và hấp thu hết lượng CP giá rẻ (trong ngắn hạn).
Tất nhiên vẫn còn cần thêm thời gian để kiểm chứng sức cầu. Nhưng diễn biến này đã chỉ ra rằng nếu lực mua vào vẫn mạnh mẽ, dù margin có ở mức cao thị trường vẫn không dễ điều chỉnh. Thời gian qua những thông tin vĩ mô tích cực cũng liên tục xuất hiện, bên cạnh kỳ vọng về mùa cao điểm kết quả kinh doanh trong nửa cuối năm của các công ty niêm yết. Đây có thể là những trợ lực cho TTCK những tháng tới. Và như vậy sẽ hút thêm dòng tiền của các NĐT mới, các NĐT tổ chức tìm kiếm cơ hội để có thể cân bằng với những rủi ro từ margin.
