Một trong những yếu tố để được lọt vào danh mục đầu tư của 2 quỹ đầu tư chỉ số (ETF) tại Việt Nam là tỷ trọng cổ phiếu tự do chuyển nhượng (freefloat). Đây là tỷ lệ cổ phiếu có thể mua bán ngay lập tức trên thị trường, do người nắm giữ không bị ràng buộc về thời gian hay phương thức (ví dụ như phải công bố thông tin) chuyển nhượng.
Đối với FTSE Vietnam Index, tỷ lệ tối thiểu freefloat để lọt vào chỉ số này là 5% và của Market Vector Vietnam Index là 10%.
Thế nhưng, nếu chỉ đơn giản là áp các quy tắc vào để "luận" ra cổ phiếu được thêm, bớt, sẽ không có những ngoại lệ trong các kỳ review ETF. Mặt khác, nhà đầu tư cũng không thể nắm rõ được 2 quỹ này tính toán dựa trên các số liệu tại thời điểm nào.
Trong đợt review quý III/2015, cả 2 danh mục đầu tư của 2 quỹ ETF ngoại bất ngờ thêm cổ phiếu BID vào chỉ số, cho dù tỷ lệ freefloat của BID chưa đạt con số 5%.
Bất ngờ hơn, sau 2 phiên tăng trần với giao dịch kỷ lục, tối qua, VNM ETF công bố không thêm cổ phiếu BID vào danh mục quý III. Cầu BID từ ETF ngoại vẫn còn, nhưng con số sẽ chỉ còn lại khoảng 13 - 14 triệu đơn vị, thay vì khoảng hơn 43 triệu đơn vị như trước kia.
Việc tính toán sai của VNM ETF có thể do quỹ này đã tính luôn cả lượng cổ phiếu BIDV sẽ phát hành hoán đổi nhận sáp nhập MHB (337 triệu cổ phiếu) và phát hành cho cổ đông hiện hữu (270 triệu cổ phiếu) đều tự do chuyển nhượng.
MHB được sáp nhập vào BIDV theo tỷ lệ hoán đổi cổ phiếu là 1:1. BIDV có vốn điều lệ 28.112 tỷ đồng, MHB là 3.369 tỷ đồng. Tỷ lệ sở hữu Nhà nước tại BIDV là 95,76% , tại MHB là 91,26%, nên tỷ lệ sở hữu của cổ đông Nhà nước tại ngân hàng sau sáp nhập là 95,28%, tương ứng tỷ lệ cổ phiếu freefloat là 4,72%.
Lượng cổ phiếu BIDV hiện tại là 2.811 triệu cổ phiếu. Tỷ lệ freefloat là 4,24%, tương ứng lượng cổ phiếu lưu hành tự do là hơn 119 triệu đơn vị.
Lượng cổ phiếu freefloat trong số 337 triệu cổ phiếu BIDV niêm yết thêm chỉ là hơn 29,44 triệu đơn vị (337 triệu CP x 8,74%).
Và nếu có bán hết 270 triệu cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu sau sáp nhập MHB, cũng chỉ có thêm tối đa 12,74 triệu cổ phiếu freefloat sau đợt phát hành tăng vốn (270 triệu CP x 4,72%).
Trong lần công bố đầu tiên, VNM ETF tính tỷ lệ cổ phiếu tự do chuyển nhượng là 718 triệu đơn vị, có lẽ do
quỹ này đã công toàn bộ lượng cổ phiếu chuyển nhượng hiện tại với 337 triệu phát hành hoán đổi và 270 triệu phát hành thêm. Tính toán này khiến tỷ lệ freeloat cổ phiếu BID lên tới 21%.
Với lần công bố tiếp theo, quỹ này hạ lượng cổ phiếu tự do chuyển nhượng xuống 410 triệu đơn vị vì có lẽ đã chỉ tính tỷ lệ cổ phiếu freefloat trong đợt hoán đổi với MHB theo con số 8,74%. Tỷ lệ freefloat của BID trong trường hợp này vẫn là 12%.
Phó Tổng Giám đốc BIDV Trần Phương chia sẻ trong cuộc gặp gỡ các chuyên viên phân tích mới đây cho biết, theo chủ trương chung, NHNN có xu hướng giảm tỷ lệ sở hữu vốn tại các ngân hàng TMCP Nhà nước nhưng nhưng không thấp hơn 65%, trừ VietinBank. Trong trường hợp này, ông Phương cho biết BIDV sẽ dành 30% cổ phần cho nhà đầu tư nước ngoài, gồm cổ đông chiến lược và nhà đầu tư tài chính.
Vì vậy, ngay cả trong trường hợp NHNN thoái vốn, tỷ lệ cổ phiếu freefloat tại BIDV cũng chỉ tăng từ 4,72% lên 5%. Vậy FTSE có giữ nguyên việc phá luật hay lại hành động như VNM ETF?
