Cuộc đua tăng vốn tại các CTCK đang đi vào nước rút khi NHNN chính thức thông báo sẽ không hoãn Thông tư 36 và cũng sẽ không có bất kỳ điều chỉnh nào đối với việc thực hiện các quy định trong thông tư này.
Tuy nhiên, vẫn có những điểm sáng xuất hiện.
Điểm đầu tiên đáng chú ý của thông tư 36 đó là quy định các NHTM có nợ xấu trên 3% thì không được cho vay chứng khoán, theo kết quả tính đến quý III/2014 thì hiện một số NHTM có nợ xấu trên 3% phải kể đến như Eximbank, ACB, MB, PG Bank và còn khá nhiều ngân hàng chưa niêm yết khác có nợ xấu trên 3%.
Tuy nhiên kết quả cuối năm dường như đã có một số điểm sáng xuất hiện trong công tác xử lý nợ xấu, theo như công bố của các ngân hàng với báo giới (chưa có số liệu chính thức), nợ xấu cuối năm của Eximbank đã được điều chỉnh về 2,02%, Vietinbank nợ xấu 1,1%, MBB nợ xấu 2,73%, BIDV nợ xấu 1,8%, Vietcombank 2,29%, TPBank 1%...
Đối với các ngân hàng nhỏ có nợ xấu trên 3%, hoạt động hợp nhất sáp nhập đang được NHNN đẩy mạnh trong nửa đầu năm 2015 sẽ khiến vốn điều lệ của một số ngân hàng tăng lên và có thể “room” cho vay chứng khoán cũng được mở rộng ra.
Về quy định NHTM chỉ được cho vay chứng khoán 5% vốn điều lệ. Hiện trên thị trường chỉ tính ước lượng 5% vốn điều lệ của toàn hệ thống vào khoảng 21.000 tỷ đồng, nhưng theo TS Lê Xuân Nghĩa, các ngân hàng quốc doanh không cho vay chứng khoán thì nguồn vốn vào chứng khoán chỉ khoảng 8.000 tỷ.
Chưa có một con số chính thức cho thấy dòng tiền từ ngân hàng vào chứng khoán bao nhiêu, trên hệ thống cũng chỉ ước lượng dư nợ của các CTCK với ngân hàng, nhưng thực tế trên thị trường CTCK chỉ đứng vai trò trung gian, khách hàng ký hợp đồng giải ngân margin với ngân hàng, do đó có rất nhiều CTCK dư nợ margin lên đến hàng nghìn tỷ song trên bảng cân đối kế toán không hề phát sinh nợ vay ngân hàng.
Để tìm kiếm các nguồn vốn thay thế trong trường hợp nguồn vốn từ ngân hàng vào chứng khoán thu hẹp, khá nhiều CTCK đã thực hiện tăng vốn hoặc huy động qua phát hành trái phiếu trước khi Thông tư 36 có hiệu lực.
Như CTCP Chứng khoán Sài Gòn SSI đã thông qua phương án phát hành hơn 106 triệu cổ phiếu tăng vốn từ 3.538 tỷ lên hơn 4.599 tỷ đồng thông qua thưởng cổ phiếu và trả cổ tức cho cổ đông tỷ lệ 30%, ngoài ra SSI cũng phát hành 500 tỷ trái phiếu không chuyển đổi (kế hoạch ban đầu được thông qua là tối đa 1.500 tỷ).
Hay HSC ký hợp đồng với HDBank BIDV, Maritime Bank và Vietcombank tổng cộng 1.400 tỷ đồng, để dự phòng khi cần “bổ sung nguồn vốn lưu động”.
Chứng khoán VNDirect tăng vốn từ 1.000 tỷ lên 1.550 tỷ, sau khi hoàn tất việc chào bán, vốn điều lệ của VND đứng thứ 3 thị trường, sau SSI và KLS. Một số CTCK khác vừa công bố việc tăng vốn khủng như CTCK KIS tăng vốn gấp 4 lần từ 263 tỷ lên 1.112 tỷ, Maybank KimEng tăng vốn từ 615 tỷ lên 829 tỷ…
Đối với các CTCK có vốn ngân hàng, Thông tư 36 quy định các NHTM không được cấp tín dụng cho công ty chứng khoán trực thuộc đầu tư cổ phiếu hoặc cho vay đầu tư cổ phiếu. Thực tế, quy định này đã có từ trước (Thông tư 13) nhưng đến thông tư 36 đã có sửa đổi theo hướng nới rộng hơn. Cụ thể, tổng mức vốn góp của NHTM vào các công ty con, công ty liên kết không vượt quá 40% vốn điều lệ và quỹ dự trữ của NHTM (con số này trước đây là 25%).
Do đó mối quan hệ giữa CTCK con và ngân hàng mẹ - thay vì là quan hệ tín dụng vay mượn thì nay các NHTM có thể đẩy mạnh tăng vốn tại các CTCK con. Gần đây nhất là chứng khoán TechcomSC được rót thêm 700 tỷ đồng từ Techcombank, tăng vốn từ 300 tỷ lên 1.000 tỷ, VCBS có kế hoạch tăng vốn từ 700 tỷ lệ 1.500 tỷ.
Với các Ngân hàng đang có tỷ lệ vượt quy định cho phép, quy định của Thông tư 36 là không hồi tố, không tác động đến hoạt động của các NHTM đã thực hiện trước ngày thông tư, do đó các NHTM sẽ có một khoảng thời gian nữa để điều chỉnh tỷ lệ cho phù hợp.
Ngoài ra một số đề xuất cho rằng, nếu để thị trường chứng khoán "tự lực cánh sinh" không quá dựa dẫm vào nguồn vốn ngân hàng thì các cơ quan chức năng nên cho phép các quy định tăng vòng quay tiền trên thị trường như giảm thời gian T+, thay vì T+3 có thể giảm xuống T+2 hoặc T+0 hoặc mở room để vốn ngoại vào hỗ trợ thị trường.
Qua diễn biến trên, có thể chắc chắn trong thời gian tới xu hướng tăng vốn của các CTCK sẽ không dừng lại bởi cho vay margin đang là "vũ khí sắc bén" để tăng cạnh tranh thị phần giao dịch. CTCK có nguồn lực tài chính vững mạnh cùng hệ thống kiểm soát rủi ro hiệu quả và đội ngũ tư vấn am hiểu thị trường sẽ là lựa chọn hàng đầu cho các nhà đầu tư.
