Nợ xấu gia tăng

Doanh nghiệp vẫn gặp khó

Theo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN), tỷ lệ nợ xấu trên toàn hệ thống hiện ở mức 4,17% tổng dư nợ. Đến thời điểm này, tổng nợ xấu đã xử lý khoảng 210.000 tỷ đồng, hiện còn khoảng 161.000 tỷ đồng. Nợ cũ chưa giải quyết dứt điểm lại phát sinh nợ mới. Vì vậy, không ít chuyên gia kinh tế cho rằng: nếu không giải quyết dứt điểm thì đây là điểm nghẽn của nền kinh tế; nợ xấu cao thì nguy cơ bất ổn kinh tế vĩ mô vẫn còn.

Lãnh đạo một ngân hàng thương mại cổ phần (TMCP) cho biết: Trong bối cảnh tín dụng sản xuất - kinh doanh chưa có dấu hiệu tăng, các ngân hàng đang tập trung đẩy mạnh tín dụng xuất khẩu. Tuy nhiên, do thị trường xuất khẩu thủy sản, gạo… không thuận lợi, các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này gặp khó khăn, khiến nợ xấu gia tăng. Nhiều khoản nợ nhóm 2 chuyển xuống nhóm 3, nhóm 4 rất nhanh, khiến ngân hàng không kịp trở tay. Tỷ lệ nợ xấu của một số ngân hàng vẫn ở mức cao trên 3- 4%, thậm chí ở một số ngân hàng lớn luôn kiểm soát tốt nợ xấu cũng có xu hướng tăng lên.


Ông Phạm Huy Thông, Phó Tổng giám đốc Ngân hàng Công thương Việt Nam (Vietinbank) cho biết: Sản xuất kinh doanh của nhiều doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn, đặc biệt lĩnh vực thép, xi măng giảm mạnh do cầu trong nước giảm. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn bị ảnh hưởng của kinh tế khó khăn, hoạt động co cụm, tài chính không minh bạch, điều kiện vay vốn hạn chế. Khi tiếp cận vay vốn thì tình hình tài chính và tài sản bảo đảm là thách thức lớn với các doanh nghiệp này.

Theo ông Thông, vấn đề lớn là "cục máu đông" nợ xấu vẫn chưa được khơi thông, thậm chí nợ xấu toàn hệ thống ngân hàng vẫn tăng, vượt mức 4%. Dù NHNN đã tích cực xử lý nợ xấu của các NHTM thông qua Công ty Quản lý tài sản các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC) nhưng chất lượng tài sản của toàn hệ thống NHTM chưa được cải thiện do tình hình tài chính của các doanh nghiệp không có nhiều khởi sắc trong bối cảnh kinh tế chỉ phục hồi ở mức vừa phải. Trong khi đó, hoạt động của VAMC mua và xử lý nợ xấu còn khiêm tốn; hành lang pháp lý về xử lý nợ còn nhiều vướng mắc liên quan đến các ngành khác nhau ngoài ngân hàng.

Báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho hay: Tình hình thành lập mới doanh nghiệp và phá sản trong tháng 8/2014 tiếp tục diễn biến phức tạp. Cụ thể, trong tháng 8/2014, Việt Nam có 5.052 doanh nghiệp thành lập mới với số vốn đăng ký 27,3 nghìn tỷ đồng (giảm 13,2% về số vốn đăng ký so với tháng trước). Trong khi đó, số doanh nghiệp gặp khó khăn buộc phải giải thể hoặc tạm ngừng hoạt động lên tới 6.681 doanh nghiệp.

Khó phát mãi tài sản thế chấp

Theo NHNN, hiện có tới 65% tài sản thế chấp là bất động sản. Tuy nhiên, để phát mãi được tài sản bảo đảm đang là một bài toán khó đối với ngân hàng bởi giá bất động sản hiện đã giảm nhiều so với trước. Trong khi đó, người đi vay và kể cả ngân hàng không muốn giảm giá bán tài sản bảo đảm.

Một chuyên gia lĩnh vực tiền tệ chia sẻ: Chưa có quốc gia nào mà việc phát mãi tài sản thế chấp, nhất là tài sản bảo đảm bất động sản lại khó khăn như ở Việt Nam. Trong khi đó, để kỳ vọng bất động sản ấm lên trong tương lai gần là rất khó. Tỷ lệ bán tài sản để thu hồi nợ hiện chỉ chiếm khoảng 1/10 trong tổng số nợ xấu được xử lý. Việc thanh khoản trên thị trường bất động sản rất thấp, không luân chuyển được nên ngân hàng, VAMC không có dòng tiền để xử lý nợ. Bên cạnh đó, VAMC cũng khó bán được tài sản bảo đảm bằng bất động sản vì còn vướng nhiều thủ tục.

Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agribank) chia sẻ: Một khó khăn khác là ngân hàng không thể đơn phương phát mãi tài sản. Nếu bán tài sản mà giá trị giảm so với khoản nợ được thu hồi, khách hàng không hợp tác để thanh toán nốt khoản nợ còn lại.



Linh hoạt xử lý nợ

Theo các chuyên gia ngân hàng, giải quyết nợ xấu không chỉ là việc riêng của hệ thống ngân hàng mà đòi hỏi sự tham gia và trách nhiệm của toàn bộ các cơ quan nhà nước khác.

Xử lý nợ từng bước

TS Nguyễn Đức Thành - Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) cho rằng: Khi nợ xấu ở mức vừa phải và thuộc quy mô từng ngân hàng, ngân hàng sẽ từng bước thực hiện xử lý nợ xấu.

Theo ông Thành, trong bối cảnh sản xuất kinh doanh đang còn khó khăn thì việc tái cơ cấu tài chính doanh nghiệp và cơ cấu lại nợ cần được phát huy để vực "sức khỏe" doanh nghiệp. Đối với các khoản nợ xấu của khách hàng là doanh nghiệp, sau khi phân tích thực trạng tài chính, hoạt động sản xuất kinh doanh, nếu đánh giá khách hàng có khả năng trả nợ thì ngân hàng thực hiện cơ cấu lại nợ và yêu cầu khách hàng vay thực hiện biện pháp tái cấu trúc doanh nghiệp. Ngân hàng có thể cơ cấu lại nợ cho doanh nghiệp qua các hình thức: Điều chỉnh kỳ hạn nợ; gia hạn nợ; giảm, miễn một phần nợ lãi vay phải trả.

"Việc lựa chọn áp dụng giải pháp này phụ thuộc vào thiện chí trả nợ vay của khách hàng và tuân thủ theo các quy định pháp luật của từng ngân hàng. Việc giảm, miễn lãi đối với khách hàng coi như sự hy sinh một phần doanh thu của ngân hàng để có thể thu hồi được vốn đã cho vay", ông Thành nói.

Theo lãnh đạo một NHTM có thị phần lớn trong nước, để cùng doanh nghiệp vượt khó, các NHTM cần tiếp tục hỗ trợ khách hàng bằng mức lãi suất hợp lý, triển khai các gói kích cầu theo lĩnh vực ưu tiên: Cho vay nông nghiệp nông thôn; lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ; doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao; cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa; cho vay xuất khẩu…

Ông Đặng Bảo Khánh, Tổng Giám đốc Ngân hàng TMCP Đông Nam Á (SeABank) nói: "Đã không còn thời "ngồi mát ăn bát vàng" như trước kia, thời mà doanh nghiệp "nài nỉ" mãi ngân hàng mới cho vay. Hiện các ngân hàng phải "năng nhặt chặt bị", tích cực tìm kiếm các khách hàng có đủ điều kiện vay; đồng hành với doanh nghiệp để cơ cấu lại khoản nợ cũ cũng như cho vay nếu có dự án tốt".

Lãnh đạo NHNN nhấn mạnh: Cách xử lý nợ xấu mà ngân hàng vẫn phải tiếp tục duy trì là phải hy sinh lợi nhuận để trích lập dự phòng. Đây là việc làm cần thiết ở thời điểm này. Đối với nợ xấu trong lĩnh vực sản xuất - kinh doanh, phần lớn ngân hàng chủ động trích lập dự phòng (trích lập dự phòng 6 tháng đầu năm của SCB gần 100 tỷ đồng). Lũy kế từ cuối năm 2013 đến nay, tổng dự phòng rủi ro mà SCB đã trích lập lên đến 3.100 tỷ đồng. Trong 6 tháng đầu năm, Ngân hàng Á Châu (ACB) phải trích dự phòng rủi ro tín dụng trên 500 tỷ đồng; Ngân hàng TMCP Phương Đông Việt Nam (OCB) trích dự phòng rủi ro tín dụng hơn 100 tỷ đồng khiến lợi nhuận của hai nhà băng này bị ảnh hưởng.

Huy động nguồn lực, tháo gỡ cơ chế

Đại diện Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia (ĐHQG) "hiến kế' để xử lý nợ xấu như: Bơm tiền vào hệ thống từ ngân sách nhà nước (NSNN). Tuy nhiên, Chính phủ đã khẳng định không thể thực hiện biện pháp này do thâm hụt NSNN đã rất lớn; NHNN tự xoay xở tìm nguồn tiền; phải thay đổi quyền lực, cách thức xử lý tài sản nợ xấu của VAMC.

Đồng tình quan điểm này, TS Trần Du Lịch cho rằng: Một tổ chức mua bán nợ không thể chỉ dựa vào cơ chế, mà trước hết phải có năng lực tài chính, cần phải có một dòng vốn nằm ngoài hệ thống ngân hàng tạm thời bơm vào hệ thống để xử lý nợ. "Nợ mấy trăm ngàn tỷ mà vốn của VAMC có 500 tỷ đồng sao giải quyết được?", TS Trần Du Lịch nói. Theo ông Lịch, để có nguồn vốn cho việc mua nợ xấu theo giá thị trường, cần bổ sung tài chính cho VAMC bao gồm: Tăng vốn điều lệ, sử dụng tiền vay nước ngoài của Chính phủ, NHNN phát hành tín phiếu.

Tuy nhiên theo PGS.TS Nguyễn Hồng Sơn, Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế (ĐHQG), không thể chỉ trông chờ vào việc giải quyết nợ xấu của hệ thống ngân hàng qua VAMC vì về bản chất, việc VAMC mua lại nợ bằng tiền thực hay ảo cũng chỉ giải quyết được về mặt kỹ thuật xóa sổ nợ xấu khỏi bảng cân đối kế toán của các ngân hàng, còn bản chất khoản nợ xấu đó vẫn chưa thu hồi được, chưa giúp ngân hàng và doanh nghiệp cải thiện tình hình tài chính.
Thừa nhận những bất cập khi triển khai, TS Nguyễn Quốc Hùng - Chủ tịch VAMC cho rằng: Mô hình xử lý nợ xấu ở Việt Nam không dùng vốn ngân sách mang tính đặc thù chưa hề có trên thế giới nên nhiệm vụ của VAMC là "vừa khai phá, vừa thiết kế, vừa thi công". Vì vậy cơ chế nghiệp vụ cần phải thay đổi liên tục sao cho phù hợp với đòi hỏi của thực tiễn. VAMC phấn đấu đến hết 2015, tỷ lệ nợ xấu của các TCTD sau khi phân loại nợ theo Thông tư 02, Thông tư 09 của NHNN sẽ về dưới mức 3%. Ước tính số nợ xấu cần được VAMC xử lý vào khoảng 150.000 đến 200.000 tỷ đồng. Số nợ xấu này sẽ tiếp tục được VAMC mua bằng trái phiếu đặc biệt.

Theo ông Hùng, VAMC sẽ triển khai mua nợ theo giá thị trường sau khi được bổ sung vốn điều lệ. Tuy nhiên trước mắt, VAMC sẽ trình NHNN cho mua thí điểm khoản nợ nhỏ trước để rút kinh nghiệm triển khai khi đủ điều kiện về nguồn lực. Lãnh đạo VAMC cũng đề nghị Bộ Tư pháp ban hành Thông tư hướng dẫn đấu giá tài sản theo hướng tạo quyền cho VAMC xử lý nhanh nợ xấu trong việc phát mại tài sản và cho phép VAMC tham gia thực hiện thi hành án đối với khoản nợ đã bán mà tòa án đã tuyên để phát mại tài sản một cách quyết liệt. "Đề nghị các cơ quan nội chính, chính quyền các cấp hỗ trợ VAMC hoàn thiện hồ sơ pháp lý tài sản bảo đảm chưa hoàn chỉnh và quá trình thu hồi nợ, thu giữ tài sản cũng như phát mại tài sản bảo đảm", ông Hùng kiến nghị.