Ở Việt Nam, hàng năm doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNNVV) tạo thêm trên nửa triệu lao động mới, sử dụng 51% lao động xã hội và đóng góp hơn 40% GDP… Số tiền thuế và phí mà các doanh nghiệp nhỏ và vừa tư nhân nộp cho Nhà nước đã tăng 18,4 lần sau 10 năm.
Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất của những DN này là không đủ vốn phục vụ nhu cầu kinh doanh. Các DNNVV chủ yếu phải tìm đến sự hỗ trợ của các tổ chức tín dụng (TCTD) vì các kênh khác để huy động vốn không phổ biến và gần như không đáng kể.
Theo Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (NHNN), tính đến thời điểm 30/6/2014 dư nợ tín dụng của toàn hệ thống các TCTD đối với DNNVV là 896.808 tỷ đồng, tăng 3,04% so với thời điểm 31/12/2013, chiếm 25% dư nợ toàn nền kinh tế.
Tuy nhiên, việc hỗ trợ vốn đối cho các DNNVV cũng còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Bên cạnh các khó khăn chung của nền kinh tế ảnh hưởng đến khả năng tiêu thụ hàng hóa, bản thân các DNNVV cũng gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận vốn do các DNNVV chưa/không đáp ứng đủ các điều kiện vay vốn theo quy định pháp luật và quy trình quản trị rủi ro tại các TCTD. Nhưng cũng còn DNNVV than phiền thủ tục cho vay vốn của các NHTM phức tạp, phiền hà.
Để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc giữa hai bên, cần nỗ lực từ cả khách hàng và ngân hàng.
Theo luật sư Vũ Xuân Tiền, Trưởng ban Tư vấn và Phản biện chính sách (Hội Các nhà quản trị doanh nghiệp Việt Nam) thì Quốc hội cần thường xuyên có hoạt động giám sát tối cao về thực trạng của các DNNVV, trên cơ sở đó, xây dựng chiến lược toàn diện về phát triển DNNVV, đồng thời, cần xúc tiến việc xây dựng và ban hành Luật Hỗ trợ DNNVV.
Nhật Bản và Hàn Quốc là hai quốc gia có những chính sách hỗ trợ rất hiệu quả đối với các DNNVV và là những bài học quý đối với Việt Nam.
Sau thập niên 80 kinh tế Nhật Bản nằm trong tình trạng “bong bóng vỡ”, việc cắt vốn, thắt chặt vốn của các TCTD trở thành vấn đề của toàn xã hội làm cho nhiều DN bị đẩy vào tình trạng phá sản do không vay được vốn kinh doanh. Lo ngại trước viễn cảnh nếu các DNVVN phá sản hàng loạt, dây chuyền sẽ làm tăng thất nghiệp (là nguyên nhân chính của bất ổn xã hội) khiến Chính phủ Nhật Bản phải xem xét những chính sách trợ giúp cho cá nhân là những người vay nợ mua nhà và DNVVN đang lâm vào tình trạng khó khăn.
Ngày 29/9/2009, cơ quan giám sát tài chính Nhật Bản công bố việc xem xét những chính sách ngăn chặn tình trạng cắt vốn, thắt chặt vốn để hỗ trợ người vay vốn mua nhà và chủ DNVVN đang rơi vào hoàn cảnh khó khăn trong tình hình kinh tế tài chính hiện tại. Cơ quan này cũng phối hợp với các bộ, ngành liên quan để đưa ra gói hỗ trợ tổng hợp thúc đẩy tín dụng đối với DNVVN.
Gói hỗ trợ này yêu cầu các TCTD trong khả năng có thể phải tiến hành thay đổi điều kiện cho vay đối với người vay nợ mua nhà và DNVVN, đồng thời cơ quan giám sát tài chính Nhật Bản thực hiện các biện pháp thanh tra, giám sát để đảm bảo tính hiệu quả của “ Luật về các biện pháp tạm thời thúc đẩy tín dụng đối với DNVVN” (gọi tắt Luật thúc đẩy tín dụng).
Mục đích của việc ban hành Luật thúc đẩy tín dụng là buộc các TCTD phải nỗ lực thực hiện theo nguyện vọng của khách hàng trong khả năng có thể phải thực hiện các biện pháp giảm nhẹ gánh nặng trả nợ cho họ như thay đổi điều kiện cho vay. Nới lỏng điều kiện cho vay (khoản cho vay, thời hạn, lãi suất…) theo tình hình của người vay nợ.
Đến tháng 3/2013, hiệu lực thi hành của Luật thúc đẩy tín dụng đã hết nhưng đến nay, việc TCTD phải cung cấp vốn và thay đổi điều kiện vay vẫn không thay đổi. Cơ quan giám sát tài chính Nhật Bản thông qua hoạt động thanh tra, giám sát thúc đẩy các TCTD liên kết chặt chẽ với các TCTD liên quan cung cấp vốn đưa ra các đề xuất dựa trên tình hình người vay nợ và thực hiện các chính sách thích hợp để giải quyết các vấn đề người vay nợ.
